Rose Williams

Man geni: Fferm y Wern, Pengenffordd, sir Frycheiniog

Gwasanaeth: Arolygwr Arfau rhyfel

Nodiadau: Roedd Rose Williams yn ‘arolygydd benywaidd’ gwneud arfau rhyfel. Daeth hi’n gyntaf mewn arholiad ar gyfer arolygwyr yng Ngorffennaf 1917.

Cyfeirnod: WaW0222

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am lwyddiant Rose Williams yn yr arholiad I arolygwyr gwneud arfau rhyfel, Brecon and Radnor Express 12 Gorffennaf 1917.

Violet Williams

Man geni: Wrecsam

Gwasanaeth: Plentyn

Marwolaeth: 1916/03/09, Moss, Wrecsam, Explosion / Ffrwydrad

Cofeb: Eglwys y Drindod Sanctaidd , Gwersyllt, Wrecsam, Sir Ddinbych

Nodiadau: Lladdwyd Violet, saith oed, pan ffrwydrodd siel y daeth ei hewyrth adre â hi fel swfenîr, gan ladd neu anafu hi a’i tair cyfnither yn angeuol. Anafwyd ei hewyrth y milwr cyffredin John Bagnall yn ddifrifol yn ogystal â’i modrybedd Sarah Roberts a Mary Bagnall. Claddwyd y plant mewn dau fedd ym mynwent Eglwys y Drindod Sanctaidd, Gwersyllt, lle cysegrwyd cofeb i’r pedair merch ym mis Mawrth 2016.

Ffynonellau: http://www.dailypost.co.uk/news/north-wales-news/wrexham-remembers-four-children-killed-11027982

Cyfeirnod: WaW0218

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am ffrwydrad y siel a laddodd bedair merch ac anafu tri oedolyn, North Wales Chronicle 10fed Mawrth1916.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am y ffrwydrad yn enwi’r dioddefwyr.

Adroddiad papur newydd

Cofeb i Sarah Bagnall, Ethel Roberts, Mary Roberts a Violet Williams ym mynwent Eglwys y Drindod Sanctaidd, Gwersyllt a gysegrwyd ym mis Mawrth 2016.

Violet Williams

Gwasanaeth: Plismones, nyrs gynt, Ministry of Munitions Women’s Police Service

Nodiadau: Roedd Violet Williams, a Muriel Richards [qv], yn rhan o ymgyrch ar 28ain Rhagfyr 1918 i ddinoethi dwy fenyw dweud ffortiwn yn Nhanerdy, Abergwili. Dwedodd y fenyw dweud ffortiwn gyntaf, Eleanor Rees, wrth Violet fod dyn tywyll yn ei charu, a’i fod wedi ysgrifennu llawer o lythyron ati ond nad oedd hi wedi eu derbyn. Pan ofynnwyd iddi a oedd wedi ysgrifennu at ddyn, atebodd Violet ‘Ydw – dwi wedi ysgrifennu at fy mrawd sawl gwaith.’ Talodd 6c. am y sesiwn. Mary Evans oedd yr ail fenyw dweud ffortiwn yr ymwelodd y ddwy blismones â hi yr un bore. Dwedodd wrth Violet fod ‘dyn tywyll .. mewn swydd dda yn y Llywodraeth’ eisiau ei phriodi, ac y byddent yn cael deuddeg o blant yn cynnwys dwy set o efeilliaid! Cododd Mrs Evans 1/- am y sesiwn. Cafwyd y ddwy fenyw dweud ffortiwn yn euog a’u dirwyo 5/- yr un.

Cyfeirnod: WaW0446

Adroddiad papur newydd

Rhan o adroddiad y llys am achos llys dwy fenyw dweud ffortiwn; Roedd Violet Williams yn un o ddau dyst yr heddu. Carmarthen Journal 10 Ionawr 1919.

Lilian Winstanley

Man geni: Manceinon ?

Gwasanaeth: Darlithydd, swffragydd, University College Aberystwyth / Coleg Prifysgol A, 1898 - 1941

Marwolaeth: 1960, Achos anhysbys

Nodiadau: Roedd Lilian Winstanley yn fyfyrwraig ddisglair yng Ngholeg Owen, Manceinion, un o adrannau cyfansoddol Prifysgol Victoria. Roedd yn swffragydd ac yn seilcwraig frwd pan oedd yn fyfyrwraig, a graddiodd â gradd ddosbarth 1af yn 1897. Yn 1898 symudodd i Aberystwyth gyda chyfeilles, Marion Benson [m. 1900], ac ymuno ag Adran Saesneg Coleg y Brifysgol, Aberystwyth yn ddarlithydd cynorthwyol. Yno y bu nes iddi ymddeol yn ddarlithydd hŷn yn 1941. Parhaodd ei diddordeb mewn rhyddfreinio menywod (gan ddarlithio er enghraifft i’r WSPU yn Preston, Swydd Gaerhirfryn, yn 1908). Roedd yn Aelod o Gymdeithas Socialaidd y Brifysgol ac wedyn o’r Blaid Ryddfrydol ac ysgrifennai’n rheolaidd i’r Welsh Gazette a Welsh Outlook, gan gynnwys ambell gerdd. Ysgrifennodd a golygodd lawer o lyfrau academaidd ac o leiaf un nofel. Gadawodd ei llyfrgell i’r Brifysgol pan fu farw yn 1960.

Cyfeirnod: WaW0454

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am benodi Lilian Winstanley. Cambrian News 2ain Rhagfyr 1898

Llofnod

Llofnod Lilian Winstanley, 1901

Rhybudd marwolaeth

Rhybudd am farwolaeth Marion Benson, cyfeilles Lilian Winstanley

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am anerchiad Lilian Winstanley i’r WSPU yn Prestin Welsh Gazette 16 ionawr 1908.

Tudalen anodedig

Tudalennau o gerdd Shelley Adonais, gyda nodiadau gan Lilian Winstanley

Cerdd

Cerdd ‘Land of Dante’ yn adlewyrchu ar oresgyniad Awstria o’r Eidal. Welsh Outlook Cyf. 2 rhif 9 Medi 1915

Llyfr a phlât llyfr

Copi Lilian Winstanley o Adonais gyda’i phlât cymynrodd.

Mary Anne Eliza Young

Man geni: Caerdydd

Gwasanaeth: Nyrs, VAD

Marwolaeth: 1919-02-13, 57fed Ysbyty Cyffredinol, Achos anhysbys

Cofeb: Rhestr Anrhydedd Neuadd y Ddinas; Bedd Rhyfel Claddfa Mazargues, Marseilles, Caerdydd, Morgannwg

Nodiadau: 35 oed. Cyn-athrawes yn Ysgol Sir Lansdowne Rd, Caerdydd. Claddwyd hi yng Nghladdfa Ryfel Mazargues, Marseilles.

Cyfeirnod: WaW0068

Rhestr Anrhydedd, Neuadd y Ddinas, Caerdydd

Enw Mary Ann Eliza Young, VAD, Rhestr Anrhydedd, Neuadd y Ddinas, Caerdydd

Mary Ann Eliza Young

Ffotograff o Mary Ann a gasglwyd gan Is-bwyllgor Menywod yr Imperial War Museum fel rhan o’i gasgliad a fenywod a fu farw yn ystod y Rhyfel

Llythyr oddi wrth J R Young

Llythyr oddi wrth J R Young. Tad MAEY. Rhan o ‘Deaths: Nurses Deaths to 1920’ (cofnodion gweinyddol yr Amgueddfa) 1919-04-08