Nodiadau: Ganwyd Cissy Pugh yn 1895 a hyfforddodd yn nyrs yn Llundain. Cafodd ei dal mewn cyrch bomio yng ngorsaf King’s Cross ar 13eg Mehefin 1917. Tra’r oedd hi’n gofalu am blentyn a oedd wedi ei anafu anafwyd hithau’n ddifrifol gan aol ffrwydrad. Ar ôl cael triniaeth yn Llundain trosglwyddwyd hi i Ysbyty Milwrol Croesnewydd, Wrecsam lle bu farw o’i hanafiadau ddiwedd Hydref. Diolch i Amgueddfa Wrecsam.
Cyfeirnod: WaW0389
Agnes Cissy Pugh
Cissy Pugh yn ei gwsig nyrs. Diolch i Amgueddfa Wrecsam.
Ethel Dora Heins
Man geni: Aberhonddu
Gwasanaeth: Nyrs, VAD, 1915/09/11 - 1918/05/18
Nodiadau: Gwrifoddolodd Ethel Heins i ymuno â’r VADs yn gynnar yn y rhyfel, ac ar ôl ‘hyfforddiant arbennig’ cafodd ei hanfon i weithio yn y 19eg Ysbyty Milwrol Cyffredinol yn Alexandria yn yr Aifft, lle bu an flwyddyn. Yn ystod ei chyfnod yno cadwodd ddyddiadur sydd yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru yn awr. Ynddo mae’n disgrifio y daith allan yno, yn osgoi llongau’r Almaen, a’r clefydau a effeithiai ar lawer o staff yr Ysbyty. Ar ôl dychwelyd gweithiodd mewn ysbytai milwrol yn Lloegr.
Cyfeirnod: WaW0386
Cerdyn cofnod yr Groes Goch
Cerdyn cofnod y Groes Goch Ethel Heins. Roedd ei thad yn berchennog siop bianos a cherddor adnabyddus yn Aberhonddu
Cerdyn cofnod yr Groes Goch [cefn]
Cerdyn cofnod y Groes Goch Ethel Heins yn dangos iddi wasanaethu yn yr Aifft a Lloegr [cefn]
Adroddiad papur newydd
Adroddiad am anfon Ethel Heins i wasanaethu i’r Aifft. Brecon County Times, 16eg Medi 1915
Dyddiadur
Tudalen o ddyddiadur Ethel Heins, Hydref 1915. Florence Smales o Whitby, Swydd Efrog, yw’r Miss Smales a nodir. Llyfrgell Genedlaethol Cymru.
Gwladys Jones
Man geni: Caerfyddin ?
Gwasanaeth: Nyrs, SWH
Nodiadau: Roedd Gwladys Jones yn nyrs broffesiynol a hyfforddodd ac a weithiodd yn Llundain, ac a weithiodd hefyd yn nyrs ysgol yn Abertawe. Gwirfoddolodd gydag Ysbytai Menywod yr Alban ac aeth i Serbia ym Medi 1915. Roedd ymysg y grŵp o nyrsys a gipiwyd gan yr Awstriaid yn Krushevatz. Llwyddodd i gael neges i’w mam trwy un o’r byrsys a ddihangodd fyddin Awstria trwy’r mynyddoedd. Cyrhaeddodd ei llythyr ar Ddydd Nadolig 1915. Roedd yn ffrindiau gyda Nora Tempest [qv].
Cyfeirnod: WaW0387
Adroddiad papur newydd
Adroddiad ar gipio Gwladys Jones a’i chydweithwyr yn Serbia. Haverfordwest and Milford Haven Telegraph 19eg Ionawr 1916.
Una McCarthy
Man geni: Abertylri ?
Gwasanaeth: Nyrs
Marwolaeth: October/Hydref 1918, Achos anhysbys
Nodiadau: Ni wyddys unrhywbeth ar hyn o bryd am Una McCarthy y gwelir ei llun gydag eraill mewn papur newydd, yr Argus o bosib, dan y pennawd ‘Died on Service’.
Cyfeirnod: WaW0390
Llun papur newydd
Llun o Nyrs Una MaCarthy, 19 Marlborough Road, Abertyleri.
Ethel Hodgens
Man geni: Abertawe
Gwasanaeth: Nyrs, VAD, November 1914 – May 1919 / T
Nodiadau: Ar ôl gweithio am rai misoedd yn wirfoddolwraig ran-amser, bu Ethel yn gweithio am dâl mewn ysbytai milwrol: un flwyddyn yn Rhydychen, yna o Fai 1916 yn Camiers, Tréport a Rouen, yn Ffrainc. Bu’n gweithio tan fis Mehefin 1919, a soniwyd amdani mewn adroddiadau yn Ionawr 1918. Roedd hi’n 24 pan ymunodd â’r Groes Goch.
Cyfeirnod: WaW039
Cerdyn cofnod yr Groes Goch
Cerdyn Croes Goch ar gyfer Ethel Hodgens.
Cerdyn cofnod yr Groes Goch [cefn]
Cerdyn Croes Goch Ethel Hodgens, yn dangos sut y bu’n gwasanaethu yn Lloegr a Ffrainc [cefn].
Adroddiad papur newydd
Adroddiad byr am nodi enw Ethel Hodgens mewn adroddiadau. Cambria Daily Leader 5ed Ionawr 1918.
Fannie A Jones
Man geni: Ynys Môn
Gwasanaeth: Nyrs, VAD
Nodiadau: Mae cofnod VAD Fannie hytrach yn rhyfedd. Yn ô lei cherdyn (lle mae’r lythyren gyntaf wedi ei newid o F i E), ymunodd hi â’r VAD yn Ionawr 1916 a gweithiodd am un awr. Fodd bynnag y mae yn cofnodi hefyd iddi weithio yn Ysbyty Ryfel Fazackerley yn Lerpwl, ac mae’r North Wales Chronicle ar 23ain Mawrth 1917 yn nodi iddi ennill y Groes Goch Frenhinol
Cyfeirnod: WaW0403
Cerdyn cofnod yr Groes Goch
Cerdyn cofnod y Groes Goch ar gyfer Fannie Jones yn nodi’r newid o F i E.
Cerdyn cofnod yr Groes Goch [cefn]
‘Dim rhagor o wybodaeth’
Adroddiad papur newydd
Adroddiad am gyflwyno’r Groes Goch Frenhinol i’r Fannie Jones. North Wales Chronicle 23ain Mawrth 1917
Sarah Annie Evans (later Kyght)
Man geni: Caerfyrddin
Gwasanaeth: Nyrs, TFNS, 1914 - 1919
Nodiadau: Gweithiai dau riant Annie, i Undeb Gwarcheidwaid Deddf y Tlodion ac yn 13 oed daeth hi’n ddisgybl-athrawes. Yn ddiweddarach hyfforddodd yn nyrs yn Ysbyty Frenhinol Bryste ac ymunodd â’r TFNS. Ar ddechrau’r rhyfel daeth Ysbyty Frenhinol Bryste yn Ysbyty Filwrol. Anfonwyd Annie i’r Aifft yn Hydref 1915, ac yna cafodd ei throsglwyddo i HMHS Braemar Castle yn Ebrill 1916, lle’r arhosodd nes iddi gael ei tharo gan ffrwydron ym Môr yr Aegean ar 23ain Tachwedd. Ni chollwyd bywydau, ond treuliodd beth amser yn y môr. Treuliodd weddill y rhyfel yn Ffrainc, lle dyrchafwyd hi’n Chwaer. Cafodd ei diswyddo o’r FNS gyda geirda clodwiw, yn 1919, a dychwelodd i Ysbyty Frenhinol Bryste – redden nhw wrth eu bodd ei chael yn ôl yno, meddid. Gadawodd nyrsio a’r TFNS pan briododd hi Bert Kyght yn 1923
Cyfeirnod: WaW0394
Adroddiad papur newydd
Adroddiad am ymadawiad Sarah am yr Aifft. Carmarthen Journal 29ain Hydref 1915.
Adroddiad papur newydd
Adroddiad am yrfa Sarah, a gyhoeddwyd pan oedd hi adref ar ymweliad. Carmarthen Journal 29ain Tachwedd 1918.
Llythyr
Llythyr gan Sarah Annie Evans yn hawlio seren 1914-1915, a ysgrifennwyd yn 1920.
Nodiadau: Hyfforddodd Gladys yn nyrs yn Ysbyty’r Santes Fair, Paddington. Roedd ei thad yn ficer Margam. Fel nyrs wrth gefn cafodd ei galw i fyny yn Awst 1914. Ar y dechrau gwasanaethai mewn ysbtytai rhyfel yn Lloegr, ond yn 1917 cafodd ei hanfon i ffrainc (Etaples) ac ar ôl y Cadoediad i Bonn yn yr Almane. Enillodd y Groes Goch Frenhinol yn Chwefror 1917. Ymddengys ei bod yn berson unig, a bu’n rhaid iddi ofyn am gymorth ariannol pan ddatblygodd hi gancr yn 1934. Ar ei marwolaeth cofnodir ‘Nid yw’n ymddangos fod gan Miss Paynter-Williamson berthnasau yr oedd yn cadw mewn cysylltiad â nhw.’
Cyfeirnod: WaW0401
Adroddiad papur newydd
Adroddiad ar wobrwyo Gladys Paynter-Williamson â’r GRoes Goch Frenhinol. Cambria Daily Leader 11eg Ebrill 1917.
Adroddiad Meddygol
Llythyr meddyg yn dweud bod Gladys Paynter-Williamson yn ffit i wasanaethu tramor. 27ain Gorfennaf 1917.
Ffurflen hawlio rhodd y QAIMNS
Ffurflen hawlio rhodd ar gyfer Gladys Paynter-Williamson
Ethel Vaughan Owen
Man geni: Llanidloes
Gwasanaeth: Nyrs, VAD
Nodiadau: Roedd Ethel yn ferch i feddyg ac ymunodd â’r VAD yn 1915. Yn ystod ei gwasanaeth cafodd ei hanfon i’r Llong Ysbyty Britannia ac i Ysbyty Valletta, Malta, lle trawyd hi’n ddifrifol wael â disentri. Gwellodd o hyn. Bu llawer fawr ohono. rn
Cyfeirnod: WaW0402
Cerdyn cofnod yr Groes Goch [cefn]
Cerdyn y Groes Goch ar gyfer Ethel Vaughan Owen, yn dangos ei gwasanaeth dramor.rn
Adroddiad am wobrwyo Ethel Vaughan Owen â rhesen y Groes Goch.
Cerdyn cofnod yr Groes Goch
Cerdyn y Groes Goch ar gyfer Ethel Vaughan Owen.
Catherine J James
Man geni: Llanelli
Gwasanaeth: Nyrs, St Johns Ambulance
Marwolaeth: 1919/12/04, Llanelli, Tuberculosis / Y diciáu
Cofeb: Capel Tabernacl, Llanelli, Sir Gaerfyddin
Nodiadau: Roedd Catherine yn Aelod o Ambiwlans Sant Ioan. Gwasanaethodd gydol y Rhyfel, ym Mhorthcawl i ddechrau ac yna yn Stebonheath, Llanelli (lle daliodd y diciáu a’i lladdodd yn 28 oed, efallai) Gwelir ei henw ar y plac coffáu’r rhyfel yng Nghapel Tabernacl, Llanelli.
![Cerdyn cofnod y Groes Goch Ethel Heins yn dangos iddi wasanaethu yn yr Aifft a Lloegr [cefn]](lluniau/d39e1c2ce31cde084255d7fc860ad854.jpg "Cerdyn cofnod yr Groes Goch [cefn]")
![Cerdyn Croes Goch Ethel Hodgens, yn dangos sut y bu’n gwasanaethu yn Lloegr a Ffrainc [cefn].](lluniau/2f2d8e2e6bc104fc91bb90c721ec9da4.jpg "Cerdyn cofnod yr Groes Goch [cefn]")
