Augusta Minshull

Man geni: Atherstone

Gwasanaeth: Nyrs, St John’s Ambulance, Scottish Women’s Hospital

Marwolaeth: 1915/03/21, Kraguievatz, Typhus fever / Haint teiffws

Cofeb: Nghladdfa Filwrol Chela Kula , Nĭs, Serbia

Nodiadau: Ganwyd Augusta Minshull yn 1861 yn Atherstone, ger Manceinion, ond cafodd ei magu yn Ninbych lle roedd ei rhieni yn rhedeg y Crown Hotel. Ymddengys iddi hyfforddi’n nyrs ar ôl i’w mam farw. Cafodd lu o brofiadau mewn ysbytai yn Lloegr a Dulyn. Yn 1914 ymddengys iddi deithio i Wlad Belg ac yna i Kraguievatz, Serbia yn gynnar yn 1915. Bu farw yn yr epidemig o deiffws yn 53 neu 54 oed.

Cyfeirnod: WaW0468

LlunAugusta Minshull

Casglwyd llun Augusta gan Is-bwyllgor y Menywod fel rhan o’i gasgliad o fenywod fu farw yn ystod y rhyfel.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am farwolaeth Augusta Minshull yn Serbia. Denbighshire Free Press 17th April 1915

Ysgrif goffa

Ysgrif goffa Augusta Minshull yn y British Journal of Nursing, yn manylu ar ei gyrfa.

Rhestr Anrhydedd

Rhestr Anrhydedd aelodau o Ysbytai Albanaidd y Menywod fu farw dramor.

Betty Morris

Man geni: Hwylffordd

Gwasanaeth: Nyrs, VAD, 1915/05/27 – 1918/07/12.

Nodiadau: Ymunodd Betty Morris â’r VAD ym mis Mai 1915, gan weithio’n wreiddiol yn Ysbyty Ategol Cottesmore, Hwlffordd. Ym mis Tachwedd cafodd ei hanfon i Ffrainc, i Boulogne i ddechrau ond cafodd ei dyrchafu i ‘ysbyty mwy’ yn fuan, y nyrs ieuengaf yno, yn 20 oed. Siaradai Ffrangeg yn rhugl, ac arhosodd gyda’r VAD tan fis Gorffennaf 1918. Cyhoeddwyd rhai o’i llythyron adre yn y Haverfordwest and Milford Haven Telegraph.

Cyfeirnod: WaW0478

Llun papur newydd

Llun o Betty Morris yn ei gwisg VAD awyr agored. Haverfordwest and Milton Haven Telegraph 16eg Chwefror 1916

Adroddiad papur newydd

Adroddiad papur newydd am ymadawiad Betty Morris am Ffrainc. Haverfordwest and Milton Haven Telegraph 10fed Tachwedd 1915

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am Nadolig Betty Morris yn Ffrainc. Haverfordwest and Milton Haven Telegraph 16eg Chwefror 1916

Elizabeth (Lizzie) Thomas

Man geni: Blaendulais

Gwasanaeth: Nyrs, QAIMNSR, 1915 - 1920

Marwolaeth: 1921/09/27, Castell-nedd ?, Tuberculosis / Y dicléin

Cofeb: Blaendulais, Morgannwg

Nodiadau: Ganwyd Lizzie yn 1890 a mynychodd Ysgol Sir Castell nedd a hyfforddi yn nyrs yn Ysbyty Gyffredinol a Llygaid Abertawe. Gwrifoddolodd i ymuno â’r QAIMNS Wrth Gefn yn 1915, ac anfonwyd hi i Salonika trwy’r Aifft ym mis Tachwedd. Dywedir i’r llong filwyr yr oedd hi arni gael ei tharo â thorpido ac iddi dreulio sawl awr yn y dŵr. Dychwelodd adre ym mis Rhagfyr 1916, ac yn Ionawr 1917 cafodd dderbyniad gan y gymuned leol, gan gynnwys ei chyflwyno â medal a chanu cân eithriadol or-glodfawr iddi yn Gymraeg. Treuliodd weddill y Rhyfel, tan ei rhyddhau ym Hydref 1920 yn Ysbyty Milwrol Fort Pitt, Chatham. Gwobrwywyd hi â Medal y Groes Goch ym mis Ebrill 1919. Dychwelodd Lizzie adre i nyrsio yng Nghastell nedd, ond bu farw flwyddyn yn ddiweddarach o’r dicléin. Gwelir ei henw ar Gofeb Ryfel Blaendulais.

Ffynonellau: Jonathan Skidmore: Neath and Briton Ferry in the First World War

Cyfeirnod: WaW0477

Elizabeth Thomas

Lizzie Thomas yn ei gwisg swyddogol

Cerdd / cân

Y gân chwithig a berfformiwyd yn nerbyniad Nyrs Thomas ym mis Ionawr 1917. Y cyfansoddwr oedd Mr R.D.Harris a chanwyd hi gan y Mri D.T.Davies a John Hughes. Llais Llafur 6ed Ionawr 1917.

Ffurflen y Fyddin W.3538

Cofnod anfon Lizzie Thomas i Ysbyty Milwrol Fort Pitt, Chatham, 1af Medi 1917

Cofeb Ryfel Blaendulais

Llun a dynnwyd yn fuan wedi ei hagor 1920?

Esther Isaac

Man geni: Aberpennar

Gwasanaeth: Nyrs, QAIMNSR, 1914 - 1920

Nodiadau: Ganwyd Esther yn 1884 a hyfforddodd yn Ysbyty Cyffredinol a Llygaid Abertawe. Ymunodd â nyrsys wrth gefn y QA yn 1914, ac yn 1915 anfonwyd hi i Ysbyty Milwrol Caergrawnt, pryd yr enillodd y Groes Goch Frenhinol. Ym mis Mawrth 1917 anfonwyd hi i Bombay am 15 mis, yna ei throsglwyddo i Ysbyty Neilltuo Baghdad, lle cafodd ei dyrchafu’n Chwaer. Ar ôl y rhyfel gwasanaethodd am sawl blwyddyn yn Fetron yn Ysbyty Llwynypïa. Parhaodd Esther ar restr wrth gefn y QAIMNS tan 1937

Cyfeirnod: WaW0485

Esther Isaac

Llun papur newydd o Esther Isaac yn gwisgo ei Chroes Goch Frenhinol. Aberdare Leader 24 Mehefin 1916.

Ffurflen y Fyddin B103

‘Ffurflen Ddamweiniau’ yn rhestru gwasanaeth Esther Isaac gartref a thramor

Rhestr Anrhydedd

Enw ‘Nurse Esther Isaac India’ ar restr anrhydedd Capel yr Annibynwyr, Stryd Henrietta, Abertawe.

Lily Ellis

Man geni: Aberpennar

Gwasanaeth: Nyrs, TFNS, 1914 - 1919

Nodiadau: Roedd Lily yn ferch i arweinydd côr adnabyddus, Hugh Ellis, yn Aberpennar, a hyfforddodd yn Ysbyty Cyffredinol a Llygaid Abertawe. Ar ôl gweithio yn Abertawe a Malvern cafodd ei phenodi yn chwaer theatr yn Ysbyty Lewisham, Llundain. Ar ddechrau’r Rhyfel ymunodd â’r TFNS ac roedd yn gwasanaethu yn yr Ysbyty Cyffredinol Deheuol 1af pan ymwelodd y Brenin George V yn 1916; enillodd y Groes Goch Frenhinol.

Cyfeirnod: WaW0486

Lily Ellis

Llun papur newydd o Nyrs Lily Ellis. Aberdare Leader 24 Mehefin 1916.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am benodi Lily Ellis yn Chwaer Theatr yn Ysbyty Lewisham.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am wobrwyo Lily Ellis â’r Groes Goch Frenhinol. Aberdare Leader 24 Mehefin 1916

Sally Constant

Man geni: Y Rhondda

Gwasanaeth: Nyrs (Chwaer), 1914 - 1918

Marwolaeth: 1949, Achos anhysbys

Nodiadau: Bu’r Chwaer Sally Constant yn nyrsio yn Ysbyty Llwynypïa, y Rhondda, gydol y Rhyfel. Efallai iddi hyfforddi yng Nghaerdydd cyn y Rhyfel. Fel cynifer o nyrsys roedd ganddi albwm (yn dyddio’n ôl i 1907) sy’n cynnwys llawer o gyfraniadau gan filwyr o gleifion. Bu’n gweithio tan yr Ail Ryfel Byd.

Cyfeirnod: WaW0148

Y Chwaer Constant

Y Chwaer Sally Constant (1930au)

Tudalen o Albwm

Tudalen o Albwm gyda cherdyn post doniol, wedi’i llofnodi gan y gyrrwr, Driver Whiteside, 1918

Tudalen o Albwm

Tudalen o albwm wedi’i llofnodi gan Roger Fuller DCM, 1917

Tudalen o Albym

Tudalen Albwm ‘The Lost cord’ wedi’i llofnodi gan y cloddiwr Sapper W H Carey 1918

Tudalen o Albwm

Tudalen o albwm: darlun o awyrennau a bathodyn, llofnodwyd gan S Shaddick

Tudalen o Albwm

Tudalen o Albwm wedi’i llofnodi gan y gynnwr Gunner H Tyllyer 1916. Anafwyd deirgwaith ‘Nil Desperandum’

Sister Hopkins

Gwasanaeth: Nyrs (Chwaer), QARNNS ?

Nodiadau: Ni does unrhyw beth yn hysbys am y Chwaer Hopkins heblaw bod ei henw ar Restr Anrhydedd Caprl Cymraeg Kings Cross, Llundain a bod ‘RN Hospital’ yn ei ymyl.

Cyfeirnod: WaW0197

Restr Anrhydedd

Rhestr Anrhydedd y rhai fu’n gwasanaethu yn y Rhyfel Byd Cyntaf, Capel Cymraeg Kings Cross, Llundain.

Enw’r Chwaer Hopkins ar Restr Anrhydedd

Enw’r Chwaer Hopkins ar Restr Anrhydedd y rhai fu’n gwasanaethu yn y Rhyfel Byd Cyntaf, Capel Cymraeg Kings Cross, Llundain

Ellen Catherine Clay (née Williams)

Man geni: Penrhos

Gwasanaeth: Nyrs (Pennaeth), Cadeirydd Byddin Dir y Merched, Caergybi, VAD, WLA/Byddin Dir y Merched

Nodiadau: Ganwyd Ellen Williams yn ferch i ffermwr tua 1866. Priododd feddyg lleol, Thomas William Clay, yn 1898. Pan dorrodd y Rhyfell allan daeth hi’n Ben swyddog Cynorthwyol VAD (Mintai Atodol Wirfoddol) Caergybi. Gweithiodd yn Ysbyty’r Groes Goch Holborn yn ogystal ag ar Ynys Môn; at hyn bu’n helpu rhedeg Cantîn y Groes Goch yng Ngorsaf Reilffordd Caergybi. Yn ogystal bu Mrs Clay yn cadeirio pwyllgor recriwtio Byddin Dir y Merched. Bu farw yn 1935.

Ffynonellau: Holyhead and Anglesey Mail 7 May / Mai 2014

Cyfeirnod: WaW0153

Ellen Catherine Clay

Ellen Catherine Clay VAD

Elizabeth Anne Montgomery Wilson

Man geni: anhysbys

Gwasanaeth: Nyrs (Prif Fetron), TFNS, 1914 - 1919

Nodiadau: Bu Elizabeth Montgomery Wilson yn gwasanaethu yn Rhyfel y Boer, yn uwcharolygydd Gwasanaeth Nyrsio Byddin Gristnogol y Dywysoges. Roedd hi’n Fetron Ysbyty Infirmary Caerdydd eisoes, ac yn Brif Fetron pan ddaeth yr ysbyty yn 3ydd Ysbyty Cyffredinol y Gorllewin yn 1914. Dychwelodd i swydd metron ar ddiwedd y rhyfel.

Cyfeirnod: WaW0339

Elizabeth Montgomery Wilson

Elizabeth Montgomery Wilson yn narlun Margaret Lindsay Williams o 3ydd Ysbyty Cyffredinol y Gorllewin. Mae hi ar y chwith.

London Gazette

Gwobr o far i’r Groes Goch Frenhinol a gyhoeddwyd yn y London Gazette. Roedd Elizabeth Montgomery Wilson eisoes wedi derbyn yr anrhydedd hwn yn gynt yn y rhyfel. London Gazette13th January 1920

Janet Parry

Man geni: Y Dre Newydd

Gwasanaeth: Nyrs (Prif), TFNS, 1914 - 1919

Nodiadau: Cyn y Rhyfel gweithiai Nyrs Parry yn Ysbyty Heswall, Cilgwri. Wedi cyfnod yn gweithio yn Ysbyty Cyffredinol Cyntaf y Gorllewin (Ysbyty Fazackerly), Lerpwl, bu’n gwasanaethu ar yr HMHS Mauretania, yn hwylio yn ôl a blaen i’r Aifft sawl tro. Wedi cyrraedd yr Aifft yr eildro, ysgrifennodd adre “I can't say that I am in any rnway struck with Egyptian life, and the food, oh dear! I suppose you get used to it. ... ”. Yn ddiweddarach bu’n gwasanaethu yn Ffrainc ac enillodd yr Royal Red Cross yn Ionawr 1919. rn

Ffynonellau: Montgomeryshire Express, Montgomeryshire County Times

Cyfeirnod: WaW0149