Margaret Williams

Man geni: Caergybi

Gwasanaeth: Stiwardes, 1914 - d

Marwolaeth: 1916-11-03, SS Connemara, Drowning / Boddi

Cofeb: Cofeb Ryfel, Caergybi, Ynys Mon

Nodiadau: 32 oed. Suddwyd SS Connemara mewn gwrthdrawiad gyda llong gario glo Retriever. Dwedwyd bod MW ar ei shifft olaf cyn ei phriodas. Ni chafwyd hyd i'w chorff.

Ffynonellau: https://sites.google.com/site/holyheadwarmemorial19141918/home/ss-connemara/margaret-williams-stewardess

Cyfeirnod: WaW0067

Margaret Williams

Margaret Williams, Stiwardes ar S S Connemara, foddodd mewn gwrthdrawiad ar y môr

Louisa Parry

Man geni: Gaergybi

Gwasanaeth: Stiwardes, CPSPCo, 1914 - 1918

Marwolaeth: 1918/10/10, RMS Leinster, Drowning/Boddi

Cofeb: Cofeb Rhyfel, Gaergybi, Ynys Mon

Nodiadau: 22 oed. Trawyd RMS Leinster gan dorpido ar Fôr yr Iwerydd. Bu farw LP ynghyd â Hannah Owen.

Ffynonellau: http://1914-1918.invisionzone.com/forums/index.php?/topic/3929-wanted-photos-nationwide/&page=19

Cyfeirnod: WaW0042

Cofeb Rhfel Gaergybi

Enw Louisa Parry, Cofeb Rhfel Gaergybi

Llyfr Cofio Cenedlaethol Cymru

Enw Louisa Parry yn Llyfr Cofio Cenedlaethol Cymru

Martha Emily Jenkins

Man geni: Lerpwl

Gwasanaeth: Stiwardes, SS Aguila

Marwolaeth: 1915/03/27, SS Aguila / ger yr glannau Sir Benfro, Drowning / Boddi

Cofeb: Cofeb Tower Hill, Llundain

Nodiadau: Ganwyd Martha Jenkins yn Lerpwl ond i deulu Cymreig. Bu’n stiwardes ar SS Aguila a oedd yn masnachu rhwng Lerpwl a’r Ynysoedd Dedwydd. Trawyd y llong gan dorpido o long danfor Almaenig oddi ar arfordir Sir Benfro. Collwyd wyth o bobl gan gynnwys teithwraig na wyddys pwy oedd hi.

Ffynonellau: http://www.benjidog.co.uk/Tower%20Hill/WW1%20Agenoria%20to%20Alaunia.html#Aguila

Cyfeirnod: WaW0173

Martha Emily Jenkins

Martha Emily Jenkins, stiwardes, boddwyd 1915

Cerdyn Cofnod Medal

Cerdyn Cofnod Medal ar gyfer Martha Emily Jenkins

Adroddiad papur newydd

Rhan o adroddiad am suddo’r SS Aguila, Abergavenny Chronicle 2ail Ebrill 1915

Mary Elizabeth Jones

Man geni: Llanfairfechan

Gwasanaeth: Stiwardes, Cunard Steam Ship Company, \\\'Many years\\\'

Marwolaeth: 1915/05/17, Achos anhysbys

Cofeb: Cofeb Forol Fasnachol i’r rhai a gollwyd , Tower Hill, Llundain

Ffynonellau: http://www.liverpoolmuseums.org.uk/maritime/visit/floor-plan/lusitania/people/peoples-stories.aspx?id=15547

Cyfeirnod: WaW0256

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am ymweliad Nyrs Edwards â’i chartref, Yr Adsain 27ain Chwefror 1917.

Mary Elizabeth (May) Jones

Man geni: Llanfairfechan

Gwasanaeth: Stiwardes, Cunard Steam Ship Company

Marwolaeth: 1915/05/17, SS Lusitania, Drowning / Boddi

Cofeb: Cofeb Forol Fasnachol i’r rhai a gollwyd , Tower Hill, Llundain

Nodiadau: Bu May yn brif stiwardes gyda chwmni Cunard Steam Ship am sawl blwyddyn. Boddodd yn 43 oed pan darawyd yr SS Lusitania â thorpido ar 17eg Mai 1917. Boddwyd 14 stiwardes arall hefyd, yn eu plith Jane Howdle [qv]. Goroesodd wyth. Claddwyd hi gyda’r gweddill ohonynt ym mynwent Old Cobh, Queenstown, Iwerddon.

Ffynonellau: http://www.liverpoolmuseums.org.uk/maritime/visit/floor-plan/lusitania/people/peoples-stories.aspx?id=15547

Cyfeirnod: WaW0261

Rhybudd Marowlaeth

Rhybudd Marwolaeth Mary Jones, North Wales Chronicle 14eg Mai 1915.

Adroddiad papue newydd

Adroddiad am wasanaeth coffa Mary Jones, Y Clorianydd 19 Mai 1915 rn

Mary (Polly) Phillips

Man geni: Abertawe ?

Gwasanaeth: Stiwardes, Cunard

Nodiadau: Roedd Polly Phillips wedi bod yn stiwardes gyda chwmni Cunard ers tua 1911 ac wedi ei lleoli yn Glasgow, Roedd hi ar fwrdd y Lusitania pan ymosodwyd arni ar 7fed Mai 1915. Roedd hi’n ansicr ar y dechrau a oedd hi wedi ei boddi ai peidio ond cyrhaeddodd y newyddion da pan oedd ei brawd a’i deulu yn yr eglwys yn Abertawe.

Cyfeirnod: WaW0276

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am oroesiad Polly Phillips, stiwardes ar y Lusitania. Cambria Daily Leader 10 May 1915

Margaret Elizabeth Foulkes (née Hughes)

Man geni: Sandycroft, Sir y Fflint

Gwasanaeth: Stiwardes, S S Lusitania, 1915

Marwolaeth: 1915/07/05, Drowning / Boddi

Cofeb: Cofeb Forol Fasnachol i’r rhai a gollwyd, Llundain

Nodiadau: Ganwyd Margaret Foulkes yng Nghymru a’i magu yn Lerpwl. Roedd yn weddw ac wedi gweithio ar y Lusitania cyn ei mordaith olaf; ymddengys bod stiwardesau yn cael eu cyflogi bob yn fordaith. Cafodd ei boddi pan drawyd y llong gan dorpido ar Fai 7fed 1915, roedd hi’n 42 oed. Ni chafwyd hyd i’w chorff.

Cyfeirnod: WaW0324

Margaret Haig Thomas (Mrs/Lady Mackworth, Lady Rhondda)

Man geni: Llundain

Gwasanaeth: Swffragét, menyw fusnes, Comisiynydd a Rheolwraig, golygydd a chyhoeddwraig, Women’s National Service Department, Ministry of

Marwolaeth: 1958/07/20, Llundain, Achos anhysbys

Nodiadau: Ganwyd Margaret Haig Thomas yn 1883, yn unig ferch i D.A.Thomas AS, Is-iarll y Rhondda a’i wraig Sybil. Roedd cartref y teulu yn Llanwern. Cefnogai’r teulu ryddfreinio menywod, ac ymunodd Margaret â’r WSPU yng Nghasnewydd yn 1909, gan ddatgblygu’n fwyfwy milwriaethus. Ym Mehefin 1913 treuliodd chwe niwrnod yng Ngharchar Brynbuga oherwydd iddi geisio llosgi bocs postio yng Nghasnewydd. Cefnogai’r rhyfel i’r carn ond nid oedd yn cytuno â jingoistiaeth eithafol Emmeline a Christabel Pankhurst. Ar ôl gweithio dros ffoaduriaid o Wlad Belg ar ddechrau’r rhyfel, roedd yn teithio i Efrog Newydd ar fwrdd y Lusitania gyda’i thad pan ymosodwyd ar y llong gan yr Almaenwyr ar 7fed Mai 1915. Goroesodd Margaret a’i thad, ond bu hi’n anymwybodol yn y dŵr am dros ddwy awr [clicliwch ar y cyswllt i weld ei hadroddiad hi a recordiwyd yn 1950 http://www.bbc.co.uk/programmes/p02qvqwp]. Yn 1916 dechreuodd weithio dros Weinyddiaeth y Gwasanaeth Cenedlaethol yng Nghymru, a Llundain, a daeth yn Gomisiynydd Gwasanaeth Cenedlaethol Menywod yng Nghymru a Sir Fynwy yn gynnar yn 1917, gyda’r cyfrifoldeb dros annog merched a menywod i fyd amaeth. Cyn hir roedd yn recriwtio’n drwm dros annog merched ifanc i ymuno â’r WAAC, yn enwedig i gael rhai i weithio yn glercod y fyddin yn Ffrainc. Roedd angen menywod hefyd ar wasanaethau newydd y WRNS a’r WRAF. Yn Chwefror 1918 penodwyd hi yn Brif Reolwraig Adran y Menywod o Weinyddiaeth y Gwasanaeth Cenedlaethol. Pan fu farw ei thad yn 1918, etifeddodd Margaret y teitl Arglwyddes Rhondda. Parhaodd ym myd busnes a bywyd cyhoeddus am sawl blwyddyn wedi’r rhyfel.

Ffynonellau: Angela V John Turning the Tide’, Parthian Books 2013 http://www.bbc.co.uk/programmes/p02qvqwp

Cyfeirnod: WaW0257

Hysbyseb papur newydd

Hysbyseb papur newydd am gyfarfod yn Aberhonddu i’w annerch gan Arglwyddes Mackworth. Brecon County Times 12th April 1917

Adroddiad papur newydd

Adrna gyntaf adroddiad hir am brofiadau Arglwyddes Mackworth yn suddo’r Lusitania. Cambrian Daily leader 10fed Mai 1915. Adroddiad llawn – gweler:rnhttp://newspapers.library.wales/search?alt=full_text%3A%22Lady%22+AND+full_text%3A%22Mackworth%22&range%5Bmin%5D=1915-1-01T00%3A00%3A00Z&range%5Bmax%5D=1915-12-31T00%3A00%3A00Z&page=5rn

Adroddiad papur newydd

Adoddiad am ryddhau Mrs Mackworth o Garchar brynbuga. Aberdare Leader 19eg Gorffennaf 1913

Ffotograff o glercod WAAC

FFotograff o glercod WAAC newydd eu recriwtio ar risiau Llysoedd Barn Caerdydd, mehefin 1917. Maent ar fin ymadael am Ffrainc. Mae Margaret Mackworth yn y blaen ar y dde.

Welsh Outlook

Erthygl Margaret Mackworth am Wasanaeth Cenedlaethol i Gymraesau, yn y cylchgrawn Welsh Outlook, Cyf. 4, rhif 7, Gorffennaf 1917

Hysbyseb papur newydd

Hysbyseb am arddangosfa Wythnos Gwaith Rhyfel Menywod a gynhaliwyd yn siop Howells, Caerdydd, Ebrill 1918.

Dorothea Adelaide Lawry Pughe Jones

Man geni: Surrey

Gwasanaeth: Swffragydd, Prif Swyddog,, VAD, 1914 - 1920

Marwolaeth: 1955, Achos anhysbys

Nodiadau: Ganwyd Dorothea Pughe Jones yn 1875, ac etifeddodd Ynysgain, Cricieth oddi wrth ei thad yn 1897. Wedi iddo farw aeth hi i Brifysgol Rhydychen i astudio hanes, ac yna ddiploma mewn ethnograffeg. Enillodd wobr yn Eisteddfod Genedlaethol 1901 am werslyfr ar hanes Cymru. Yn 1902 roedd yn un o dîm Llywodraeth Prydain a fu’n archwilio i addysg yng ngwersyll-garcharau’r Boeriaid yn Ne Affica. Yn 1910 roedd yn un o sylfaenwyr cangen Bangor a’r Cylch o Gymdeithas Rhyddfreinio Menywod (Women’s Suffrage Society). Ymunodd â’r VAD yn 1914, yn gyntaf yn Swyddog Cyflenwi yng Nghaernarfon, ond gwirfoddolodd i wasanaethu yn Ffrainc yn 1915. Hi oedd Prif Swyddog yr Hotel des Anglaises, hostel ar gyfer perthnasau swyddogion wedi eu hanafu yn Le Touquet, Ffrainc, ac am hyn enillodd yr MBE. Pan oedd yn Ffrainc cafodd ei phenodi yn warden Eglwys yng Nghricieth, er bod rhai’n gwrthwynebu am ei bod yn ‘foneddiges’. Yn Nhachwedd 1918 cafodd ei hanfon i Salonica yn Brif Bennaeth y VAD, tan Fai 1920. Ar ôl dychwelyd cafodd ei hanfon gan y Llywodraeth i ymchwilio’r cyfleoedd i fenywod yn Awstralia.

Ffynonellau: GB 0210 YNYSGAIN - Pughe-Jones of Ynysgain Collection of Deeds and Papers National Library of Wales Women members and witnesses on British Government ad hoc Committees of Inquiry Elaine Harrison, London School of Economics, Doctor of Philosophy, 1998.

Cyfeirnod: WaW0320

Dorothea Pughe Jones

Dorothea Pughe Jones yng ngwisg Prif Swyddog y VAD

Cerdyn cofnod y Groes Goch

Cerdyn cofnod y Groes Goch Dorothea Pughe Jones. Roedd ganddi dri cherdyn i gyd.

Cerdyn cofnod y Groes Goch (cefn)

Cefn cerdyn yn rhestru gyrfa Dorothea gyda’r VAD

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am wobr eisteddfodol Dorothea Pughe Jones Cambrian News 23ain Awst 1901.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am ddychweliad Dorothea Pughe Jones o dde Affrica. Cambrian News 8fed Mai 1903.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am gyfarfod cyffredinol blynyddol cangen Bangor a’r Cylch o’r Gymdeithas Rhyddfreinio Menywod (Women’s Suffrage Society). North Wales Express 2il Rhagfyr 1910.

Cerdyn post

Cerdyn post o’r Hotel des Anglaises, hostel y VAD yn Le Touquet, yr oedd Dorothea Pughe Jones yn ei rhedeg.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am benodi Dorothea Pughe Jones yn warden Eglwys. North Wales Chronicle 20fed Ebrill 1917.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad o bapur newydd yn Awstralia am rôl Dorothea Pughe Jones yn yr ymchwiliad i’r cyfleoedd yn Awstralia i fenywod o’r DU. The Advertiser 10fed Ionawr 1920 Adelaide De Awstralia.

Janet Jones

Man geni: Llanrwst

Gwasanaeth: Swyddog Cyflenwi, WRAF

Cofeb: Cofeb Rhyfel, Llanrwst, Conwy

Nodiadau: 28 mlwydd oed. Claddwyd hi yn Mynwent Seion, Capel y Methodistiaid Calfinaidd, Llanrwst

Cyfeirnod: WaW0141

Cofeb Rhyfel, Llanrwst

Enw Janet Jones, Cofeb Rhyfel, Llanrwst