Hannah Owen

Man geni: Caergybi

Gwasanaeth: Stiwardes, c.1905 - 1918

Marwolaeth: 1918-10-10, RMS Leinster, Drowning / Boddi

Cofeb: Cofeb Ryfel, Coflech Capel Hyfrydle , Caergybi, Ynys Mon

Nodiadau: Tarawyd RMS Leinster gan dorpido ar Fôr yr Iwerydd. Bu farw HO ynghyd â Louise Parry

Ffynonellau: http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=107830381

Cyfeirnod: WaW0040

Hannah Owen

Hannah Owen, Stiwardes ar SS Leinster a suddwyd 10 Hydref 1918

Llyfr Cofio Cenedlaethol Cymru

Enw Hannah Owen yn Llyfr Cofio Cenedlaethol Cymru

M Jane Owen

Gwasanaeth: Gweithwraig mewn Ffatri Arfau Rhyfel

Cofeb: Senotaff, Abertawe, Morgannwg

Cyfeirnod: WaW0041

Senotaff Abertawe

Enw Jane Jenkins, Senotaff Abertawe

Louisa Parry

Man geni: Caergybi

Gwasanaeth: Stiwardes

Marwolaeth: 1918-10-10, RMS Leinster, Drowning / Boddi

Cofeb: Cofeb Ryfel, Caergybi, Ynys Mon

Nodiadau: 22 oed. Tarawyd RMS Leinster gan dorpido ar Fôr yr Iwerydd. Bu farw LP ynghyd â Hannah Owen

Ffynonellau: http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=15368549

Cyfeirnod: WaW0042

Cofeb Rhfel Gaergybi

Enw Louisa Parry, Cofeb Rhfel Gaergybi

Llyfr Cofio Cenedlaethol Cymru

Enw Louisa Parry yn Llyfr Cofio Cenedlaethol Cymru

Doris Patterson

Man geni: Abertawe

Gwasanaeth: Gweithwraig mewn Ffatri Arfau Rhyfel

Nodiadau: 34 oed. Bu Doris Patterson yn dyst i’r ffrwydrad a laddodd Gwenllian Williams ac Eleanor Thomas. Ni chafodd niwed er mai dim ond ‘dwy lath i ffwrdd ‘ yr oedd hi.

Cyfeirnod: WaW0095

Adroddiad tyst am ffrwydrad

Adroddiad papur newydd; adroddiad tyst – Doris Patterson o ffrwydrad, South Wales Daily Post 18 Ionawr 1919

Emily Ada Pickford (née Pearn)

Man geni: Penarth

Gwasanaeth: Difyrwraig

Marwolaeth: -1919-07.02, Afon Somme, Drowning / Boddi

Cofeb: Cofeb Ryfel, Penarth, Morgannwg

Nodiadau: 37 oed. Aelod o un o Bartïon Cyngerdd Lena Ashwell, bu farw pan blymiodd car yr oedd hi’n teithio ynddo i afon Somme ar y ffordd adre o gyngerdd. Claddwyd yng Nghladdfa Gymunedol Abbeville, llain V, Rhes G, Bedd 23

Cyfeirnod: WaW0043

Cofeb Ryfel Penarth

Enw Emily Pickford, Cofeb Ryfel Penarth, roedd hi'n gantores a foddodd mewn damwain yn y Somme, Ionawr 1919

Arvona (Fona) Powell Jones

Man geni: Gorseinon 10fed Gorffennaf 1913

Gwasanaeth: Plentyn

Nodiadau: Cadarnhaodd Fona ei chyfeiriad a’i dyddiad geni: Gorffennaf 10fed 1913. Adroddodd stori am ei mam adeg y Rhyfel Byd Cyntaf yn gofyn iddi, pan gafodd ei thad ‘call-up’, ‘ Ych chi ddim am i’ch tad fynd i ryfel ych chi?’ a hithau’n ateb ‘Ww - ydw!’ achos roedd hi wedi gweld ei hwncwl – ac yntau ar y môr - mewn iwnifform a chwisl am ei wddwg. Credai y byddai ei thad felly yn cael chwisl ac iwnifform hefyd. Felly roedd wrth ei bodd i feddwl y byddai ei thad yn cael iwnifform a chwisl. Ond mae’n cofio wyneb ei mam yn cwympo ‘O! oedd hi’n siomedig ofnadw bo fi wedi gweud bo fi’n moyn i 'nhad fynd i ryfel.’ Ond roedd ei thad yn gweithio yn y gwaith dur ac roedd angen dur adeg y rhyfel ac felly yno fuodd e drwy’r rhyfel. Ond roedd ei thad yn gweithio yn y gwaith dur ac roedd angen dur adeg y rhyfel ac felly yno fuodd e drwy’r rhyfel.Enwau ei rhieni oedd Mary Ann Powell a Richard Jones; ei thad o Gydweli a’i mam o ardal Gorseinon. Bu ei thad yn gweithio yn y gwaith dur yng Nghydweli hefyd.Sonia hefyd am wncwl iddi, Brynmor, oedd yn y llynges ond roedd yn gas ganddo’r rhyfel. Ar derfyn y rhyfel rhoddodd e’i ddillad llynges i’w mam a dweud wrthi am wneud beth fynnai hi â nhw. Gwnaeth hithau ffrog i Fona o’r bell-bottoms - o ‘serge’ ac ychwanegodd flodau yn addurn. Byddai’n ei gwisgo drwy’r amser - i’r capel a phopeth. Roedd hi tua 5-6 oed ar y pryd. Mae’n cofio ei gwisgo a siglo ar gangen colfen ynddi. Collwyd brawd ei mam (Tom – 1915 o restr achau’r teulu) yn ystod y Rhyfel – o deiffoid pan oedd yn Crystal Palace. Mae llun ganddi o briodas adeg y Rhyfel a’r dynion mewn du i gyd i’w goffáu. Cafodd brawd arall ei mam (Baden) ei alw i fyny ond pan gyrhaeddodd y lle bwyta roedd platiau yn hedfan ar hyd y lle oherwydd roedd y Cytundeb Heddwch newydd gael ei arwyddo. A dyna’r cyfan welodd e o’r rhyfel. Cofia Fona hefyd sut y bu i’w mam, dros gyfnod y rhyfel, symud y model o eryr a oedd ar ben cloc tad-cu’r teulu a’i storio mewn dror, gan ei fod yn symbol ac atgof o’r Almaen. Ar derfyn y rhyfel rhoddwyd yr eryr yn ôl yn ei le priodol ar ben y cloc! rn ‘Mae cof yn beth od on’d yw e!’

Ffynonellau: fona_jones_gorseinon.wave_sound

Cyfeirnod: WaW0075

Priodas deuluol yn dangos Fona Jones yn aneglur ar y chwith rhes flaen.

Priodas deuluol yn dangos Fona Jones yn aneglur ar y chwith rhes flaen. Mae’r dynion i gyd mewn du i fwrnio marw ewyrth Fona, Tom a fu farw yn 1915

Mary Anne Jones née Powell, tua 1905

Mam Fona Jones, Mary Anne Jones née Powell yn fenyw ifanc.

Lily Tobias (Shepherd)

Man geni: Abertawe

Gwasanaeth: Awdur, actifydd, cenedlaetholwraig

Nodiadau: Roedd Lily yn ferch i rieni Iddewig Rwsaidd a ffodd o Rwsia i osgoi gorfodaeth filwrol, a setlo yn Abertawe ac yna Ystalyfera; hi oedd y plentyn cyntaf a anwyd iddynt yng Nghymru. Dechreuodd ysgrifennu i Llais Llafur yn 14 oed, ac roedd yn gefnogol iawn i achosion rhyddfreinio menywod, y Blaid Lafur Annibynnol a gweithgareddau heddychwyr. Roedd ei brodyr yn wrthwynebwyr cydwybodol. Disgrifir hi gan y gwleidydd Llafur, Fenner Brockway, fel “heddychwraig weithredol a rhyfelgar … a ddangosodd ddyfeisgarwch a dewrder mawr yn herio’r awdurdodau ac yn helpu’r rhai oedd yn ceisio osgoi cael eu galw i fyny, a’r rhai yn y carchar.” Yn ddiweddarach bu’n brwydro dros achos sefydlu’r wladwriaeth Iddewig , ac ysgrifennodd sawl nofel.

Ffynonellau: Jasmine Donahaye The Greatest Need: The creative life and troubled times of Lily Tobias, a Welsh Jew in Palestine. Honno 2015 https://wciavoices.wordpress.com/2016/12/07/the-shepherd-family-of-ystalyfera-and-pontypridd-in-the-first-world-war

Cyfeirnod: WaW0245

Lily Tobias

Lily Tobias, actifydd ac awdur.

Gladys Irene Pritchard (née Harris)

Man geni: Casnewydd

Gwasanaeth: Gweithwraig mewn Ffatri Arfau Rhyfel

Marwolaeth: TNT poisoning / Gwenwyno TNT

Nodiadau: Roedd Gladys yn weddw’r rhyfel 28 oed. Lladdwyd ei gŵr ym Mehefin 1916. Roedd ganddi ddau o blant bach. Derbyniodd ei thad 2s yr wythnos i fagu pob un plentyn; cafodd y plant fudd hefyd o bensiwn milwrol eu tad

Ffynonellau: http://1914-1918.invisionzone.com/forums

Cyfeirnod: WaW0045

Gladys Pritchard

Casglwyd llun Gladys gan Isbwyllgor Menywod yr Imperial War Museum yn rhan o’i chasgliad o fenywod a fu farw yn ystod y rhyfel.

Llythyr

Llythyr at Ysgrifennydd y casgliad menywod oddi wrth chwaer Gladys, Mrs Summerfield.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am grant cynnal i dad Gladys, Joseph Harries, am fagu ei phlant. Weekly Argus 11 Tachwedd 1916.

May (Mary) Prosser

Man geni: Y Gilwern

Gwasanaeth: Gweithwraig mewn Ffatri Arfau Rhyfel, 1916 - 1917

Marwolaeth: 1917-04-03, Rochdale, TNT poisoning / Gwenwyno TNT

Cofeb: Giatiau Maes Chwarae; Neuadd farchnad; Christchurch Gofilon, Gofilon, Sir Fynwy

Nodiadau: Ganwyd May yn 1891, a hi oedd pedwaredd merch gweithiwr amaethyddol a’i wraig. Dilynodd ei dwy chwaer i weithio yn forwynion yn Rochdale. Dechreuodd weithio yn y ffatri arfau rhyfel yn 1916, ond cyn pen dim trawyd hi’n wael gan ‘glefyd melyn gwenwynig’ a bu farw yng nghartref ei chwaer yn Rochdale. Roedd hi'n hefyd chwaer Nellie Prosser [qv].

Ffynonellau: Ryland Wallace: May Prosser, Munitionette. AMC/WAW Newsletter, June 2016

Cyfeirnod: WaW0046

Christchurch, Gofilon

Enw May Prosser Cofeb Ryfel Christchurch, Gofilon

Cofeb Ryfel Gofilon

Enw May Prosser, Cofeb Ryfel Gofilon.

Hysbysiad o farwolaeth

Hysbysiad o farwolaeth May Prosser, Abergavenny Chronicle, 13 Ebrill 1917

Mimmi (Sarah) Richards

Gwasanaeth: Mam

Nodiadau: Fy mam, Mimmi (Sarah) a’i chwaer, Edith, ar y chwith, wrth fedd Tom, tua1920; y Gynnwr Thomas Sidney Richards,‘a laddwyd mewn brwydr’, Armentieres, Ffrainc, 14 Mawrth 1918, 20 mlwydd oed.

Cyfeirnod: WaW0079

Sarah (Mimmi) ac Edith Richards

Ffotograff o Mimmi (Sarah) ac Edith Richards, Mam a chwaer y Gynnwr Thomas Sidney Richards, ar lan ei fedd yn Ffrainc, tua 1920

Thomas Richards

Tom Richards ar faes y gad, Armentieres,Ffrainc.