Pori'r casgliad
Trefnwyd yn ôl dyddiad marwolaeth
Margaret (Maggie) Mary Evans
Man geni: Pwllheli ?
Gwasanaeth: Nyrs, VAD, March 1914 – July 1918 / Maw
Marwolaeth: 1918/07/20, Ysbyty’r Llynges Frenhinol, Plymouth, Ubknown / Anysbys
Cofeb: Cofeb Rhyfel, Pwllheli, Sir Gaernarfon
Nodiadau: Gwirfoddolodd Maggie Evans yn rhan-amser yn VAD tan 1917, pan gafodd ei hanfon i Ysbyty RC Porthmadog, ac yna yn 1918 i Ysbyty’r Llynges Frenhinol yn Plymouth, lle bu farw. Ysgrifennwyd llythyr am farwolaeth oddi wrth Mildred Lloyd Hughes [qv] Chwaer Nyrs yng ngofal i’w gyhoeddi yn Yr Udgorn 7fed Awst 1918 ( yn Saesneg)
Cyfeirnod: WaW0176
Llythyr
Ail lythyr at Isbwyllgor Gwaith y Menywod, Imperial War Museum, oddi wrth fam Maggie, Ebrill 1919
Llythyr
Ysgrifennwyd llythyr am farwolaeth oddi wrth Chwaer Nyrs yng ngofal i’w gyhoeddi yn Yr Udgorn 7fed Awst 1918
Morfydd Owen
Man geni: Trefforest
Gwasanaeth: Cyfansoddwraig / cantores
Marwolaeth: 1918/09/07, Y Mwmbwls , Appendicitis/reaction to chloroform / Pendics/adwaith i glorofform
Nodiadau: anwyd Morfydd Owen yn 1891 i deulu cyffredin o gapelwyr cerddorol. Dangosodd addewid cerddorol mawr yn gynnar – dywedir iddi ddechrau cyfansoddi yn 6 oed – a chafodd ysgoloriaeth i Goleg Prifysgol Caerdydd yn 1909. Yn 1912 perswadiwyd ei rhieni i ganiatáu iddi astudio cyfansoddi yn y Royal Academy of Music, lle’r enillodd bob gwobr bosibl yn ystod ei blwyddyn gyntaf. Yn Llundain dechreuodd droi mewn cylchoedd Cymreig dylanwadol, yn 1914 bu’n helpu i gasglu a threfnu caneuon Cymraeg traddodiadol o Sir Y Fflint a Dyffryn Clwyd. Roedd yn gyfansoddwraig gynhyrchiol iawn a chantores â llais mezzo-soprano hyfryd dros ben. Roedd yn flaenllaw mewn cylchoedd mwy Bohemaidd hefyd: ymysg ei ffrindiau roedd Ezra Pound a D H Lawrence. Yn 1917 priododd, yn annisgwyl, Ernest Jones, y seico-therapydd a bywgraffydd Freud. Cyfyngodd hyn yn ddifrifol ar ei gyrfa broffesiynol, yn arbennig gan nad oedd Jones yn hoffi iddi berfformio’n gyhoeddus. Yng Ngorffennaf 1918 ysgrifennodd at ffrind nad oedd hi’n hawdd addasu i fywyd priodasol a’i fod yn mynd â’i holl amser. Ym Medi pan oedd yn aros gyda’i theulu-yng-nghyfraith yn Y Mwmbwls datblygodd Morfydd bendics a bu farw, efallai yn dilyn llawdriniaeth a fwnglerwyd. Ysgrifennodd ei hathro ym Mhrifysgol Caerdydd, David Evans amdnai ei fod yn ystyried ei marwolaeth yn golled ddi-fesur i gerddoriaeth Gymreig, ac nad oedd yn gwybod am unrhyw gyfansoddwr ifanc Prydeinig arall a ddangosai’r fath addewid. Er mai dim ond 26 oed oedd hi pan fu farw mae 250 o’i chyfansoddiadau wedi goroesi.
Ffynonellau: http://discoverwelshmusic.com/composers/morfydd-owen. www.illuminatewomensmusic.co.uk/illuminate-blog/rhian-davies-an-incalculable-loss-morfydd-owen-1891-1918
Cyfeirnod: WaW0335
Emily Charlotte Talbot
Man geni: Llundain
Gwasanaeth: Etifeddes, dyngarwraig
Marwolaeth: 1918/09/21, Llundain, Achos anhysbys
Nodiadau: Ganed Emily, ‘Miss Talbot’ fel y’i gelwid bob amser, yn 1840. Etifeddodd ffortiwn gan ei thad y meistr tir, y diwydiannwr a’r gwleidydd Rhyddfrydol Christopher Rice Mansel Talbot. Treuliodd lawer o amser yng nghartref y teulu ym Margan, ac roedd yn rhoddi’n hael, yn aml yn ddi-enw, i lawer o elusennau, yn fynych yn seiliedig ar y Eglwys. Erbyn dechrau’r rhyfel roedd mewn iechyd gwael ac yn byw yn llundain gan fwyaf; ymhlith ei chyfraniad yn 1914-18 oedd darpari bythynnod wedi eu dodrefnu ar gyfer ffoaduriaid Belgaidd, troi Castell Penrhys yn Ysbyty (a thalu am gostau ei redeg) a sedtlu cadair ar gyfer Meddygaeth Ataliol ym Mhrifysgol Caerdydd. Rhoddodd arian hefyd at Neuaddau Eglwysig, hytiau YMCA a llyfrau i lyfrgell Carnegie newydd Porth Talbot. Yn Chwefror 1917 tanysgrifiodd £80,000 at Fenthyciadau’r Rhyfel, swm rhyfeddol i unigolyn prfat ei roi. Pan fu farw honnid mai hi oedd Arglwyddes Gyfoethocaf Prydain.
Cyfeirnod: WaW0411
Llun o Miss Talbot
Llun o Miss Talbot pan oedd hi’n iau. Roedd ei theulu yn arloeswyr ffotograffiaeth yng Nghymru.
Adroddiad papur newydd
Adroddiad am lety Miss Talbot ar gyfer ffoaduriiad Belgaidd. South Wales Weekly Post 31 Hydref 1914.
Adroddiad papur newydd
Adroddiad am rodd Miss Talbot o lyfrau Llyfrgell. South Wales Weekly Post 13 Mawrth 1915.
Adroddiad papur newydd
Adroddiad am rwaddol Midd Talbot o £30,000 i waddoli cadair meddygaeth ataliol yn Ysgol Feddygol Cymru. Cambria Daily Leader 16 Ionawr 1918.
Adroddiad papur newydd
Adroddiad mewn papur newydd Awstralaidd ar bwrcasu Benthyciadau rhyfel gan Miss Talbot .
Adroddiad papur newydd
Adroddiad am farwolaeth Miss Talbot. Rhydd yr erthygl hir adroddiad am ei haelioni. Cambria Daily leader 28 Chwefror 1918.
Ethel Maud Lilian Richards
Man geni: Cwmbrân
Gwasanaeth: Gweinyddes, WAAC then WRAF, 1918/03/10 – 1918/10/02
Marwolaeth: 1918/10/02, Influenza ? / Ffliw ?
Cofeb: Claddfa Filwrol Shorncliffe, Shorncliffe, Caint
Nodiadau: Ymrestrodd Ethel gyda’r WAAC yng Nghaerdydd, ac anfonwyd hi i Gaerwynt. Trosgwyddwyd hi i’r WRAF pan gafodd e’i sefydlu yn 1918. 26 oed oedd hi pan fu farw.
Cyfeirnod: WaW0357
Louisa Parry
Man geni: Gaergybi
Gwasanaeth: Stiwardes, CPSPCo, 1914 - 1918
Marwolaeth: 1918/10/10, RMS Leinster, Drowning/Boddi
Cofeb: Cofeb Rhyfel, Gaergybi, Ynys Mon
Nodiadau: 22 oed. Trawyd RMS Leinster gan dorpido ar Fôr yr Iwerydd. Bu farw LP ynghyd â Hannah Owen.
Ffynonellau: http://1914-1918.invisionzone.com/forums/index.php?/topic/3929-wanted-photos-nationwide/&page=19
Cyfeirnod: WaW0042
Hannah Dunlop Mark
Man geni: Pen-y-bont ar Ogwr
Gwasanaeth: Nyrs, TFNS
Marwolaeth: 1918/10/10, Ysbyty Cyffredinol Rhif 1, Fazackerley, Lerpwl, Pneumonia following influenza / Niwmonia yn dilyn y ffliw
Nodiadau: Ymddengys i Hannah, a oedd yn nyrs wedi ei hyfforddi, fawr o’r Ffliw Sbaenaidd. Roedd hi’n 23 mlwydd oed pan fu farw, claddwyd ym mynwent Pen-y-bont ar Ogwr
Ffynonellau: http://www.cwgc.org/find-war-dead.aspx?cpage=1
Cyfeirnod: WaW0208
Hannah Dunlop Mark
Casglwyd llun Hannah gan Isbwyllgor Menywod yr Imperial War Museum yn rhan oi chasgliad o fenywod a fu farw yn ystod y rhyfel.
Llythyr
Llythyr at Ysgrifennydd y Pwyllgor Menywod gan frawd Hannah, yr Is-gapten David Mark, Tachwedd 16eg, 1918
Rosina Lloyd
Gwasanaeth: Nyrs
Marwolaeth: 1918/10/10, Ysbyty Heintiau Pen-y-bont ar Ogwr, Pneumonia / Niwmonia
Nodiadau: Ni wyddys unrhyw beth am Rosina Lloyd ar hyn o bryd ac eithrio rhybudd byr am ei marwolaeth. Yn rhyfeddol, ni chyhoeddwyd hwn am dros fis ar ôl iddi farw.
Cyfeirnod: WaW0345
Mary Jones
Man geni: Aberllefenni
Gwasanaeth: Nyrs
Marwolaeth: 1918/10/15, Ysbyty Brownlow Hill, Lerpwl, Pneumonia following influenza? Niwmonia yn dilyn y ffliw
Nodiadau: Ni wyddys unrhyw beth am Nyrs Mary Jones ar hyn o bryd ond bu farw o gymhlethdodau’r ffliw yn 24 oed.
Cyfeirnod: WaW0346
Catherine Anne Carroll (née Rees)
Man geni: Abertawe
Gwasanaeth: Gweithwraig mewn ffatri arfau rhyfel, Not known / anhysbys
Marwolaeth: 1918/10/21, Abertawe, Gas gangrene / Madredd nwy
Nodiadau: Roedd Catherine yn fam i bedwar o blant ac yn gweithio yn gwneud arfau rhyfel yn Abertawe. Yn ôl ei hŵyr ‘syrthiodd o dram gan anafu ei choes ac o ganlyniad cafodd fadredd oherwydd yr amodau gwaith yn y ffatri arfau rhyfel. Bu farw ar 21.10.1918. Bu farw ei gŵr, y milwr William Carroll mewn Ysbyty yn yr Aifft ychydig dros fis yn ddiweddarach. Magwyd y plant gan eu mamau a’u tadau cu.
Diolch i Roger Latch.
Cyfeirnod: WaW0355
Catherine Carroll a'r teulu
Catherine Carroll gyda’i phlant, May, Ted, William a’r baban Betty, Hydref 1914. Diolch i Roger Latch
Llun papur newydd
Llun ac adroddiad am farwolaeth Preifat William Carroll. South Wales Weekly Post 23ain Tachwedd 1918.
Kate Hopkins
Man geni: Ystradgynlais
Gwasanaeth: Nyrs, Not known / anhysbys, 1915 - 1918
Marwolaeth: 1918/10/26, Llundain, Influenza / y ffliw
Nodiadau: Roedd Kate Hopkins yn athrawes addawol, wedi ei hyfforddi yn Stafford trwy ysgloriaeth gan Forgannwg. Dechreuodd nyrsio yn Llundain am Great Western Hospital yn 1915, a bu farw yno o’r ffliw Sbaenaidd yn 34 oed.
Cyfeirnod: WaW0406