Esther Isaac

Man geni: Aberpennar

Gwasanaeth: Nyrs, QAIMNSR, 1914 - 1920

Nodiadau: Ganwyd Esther yn 1884 a hyfforddodd yn Ysbyty Cyffredinol a Llygaid Abertawe. Ymunodd â nyrsys wrth gefn y QA yn 1914, ac yn 1915 anfonwyd hi i Ysbyty Milwrol Caergrawnt, pryd yr enillodd y Groes Goch Frenhinol. Ym mis Mawrth 1917 anfonwyd hi i Bombay am 15 mis, yna ei throsglwyddo i Ysbyty Neilltuo Baghdad, lle cafodd ei dyrchafu’n Chwaer. Ar ôl y rhyfel gwasanaethodd am sawl blwyddyn yn Fetron yn Ysbyty Llwynypïa. Parhaodd Esther ar restr wrth gefn y QAIMNS tan 1937

Cyfeirnod: WaW0485

Esther Isaac

Llun papur newydd o Esther Isaac yn gwisgo ei Chroes Goch Frenhinol. Aberdare Leader 24 Mehefin 1916.

Ffurflen y Fyddin B103

‘Ffurflen Ddamweiniau’ yn rhestru gwasanaeth Esther Isaac gartref a thramor

Rhestr Anrhydedd

Enw ‘Nurse Esther Isaac India’ ar restr anrhydedd Capel yr Annibynwyr, Stryd Henrietta, Abertawe.

Irene (Ivy) Ace

Man geni: Dinbych-y-Pyscod

Gwasanaeth: Gweinyddydd Technegol , WAAC, 1917 - 19

Nodiadau: Ganwyd Ivy yn 1892; ymunodd â’r WAAC ym mis Mehefin 1917, a chafodd ei hanfon i Ffrainc fel gweinyddydd. Nid yw ei chofnodion WAAC wedi goroesi, ond o’i ffotograff ymddengys ei bod yn ‘swyddog’ h.y. yn swyddog yn y WAAC. Gwasanaethodd yn Ffrainc am flwyddyn. Ar ôl y Rhyfel bu’n fyfyrwraig amaeth. Cofnodir iddi dderbyn taith mewn awyren ar ei phen-blwydd yn 21ain oed, er gwaetha hyn nid ymddengys iddi gael ei throsglwyddo i’r WRAF, pan ffurfiwyd e yn 1918.

Ffynonellau: Narbeth Museum/Amgueddfa Arberth https://woww.narberthmuseum.co.uk

Cyfeirnod: WaW0483

Irene ‘Ivy’ Ace

Ivy Ace yng ngwisg awyr agored Swyddog yn y WAAC

Irene \'Ivy\' Ace

Man geni: Dinbych-y-Pyscod

Gwasanaeth: Gweinyddydd Technegol , WAAC, 1917 - 19

Nodiadau: Ganwyd Ivy yn 1892; ymunodd â’r WAAC ym mis Mehefin 1917, a chafodd ei hanfon i Ffrainc fel gweinyddydd. Nid yw ei chofnodion WAAC wedi goroesi, ond o’i ffotograff ymddengys ei bod yn ‘swyddog’ h.y. yn swyddog yn y WAAC. Gwasanaethodd yn Ffrainc am flwyddyn. Ar ôl y Rhyfel bu’n fyfyrwraig amaeth. Cofnodir iddi dderbyn taith mewn awyren ar ei phen-blwydd yn 21ain oed, er gwaetha hyn nid ymddengys iddi gael ei throsglwyddo i’r WRAF, pan ffurfiwyd e yn 1918.

Ffynonellau: Narbeth Museum/Amgueddfa Arberth https://woww.narberthmuseum.co.uk\r\n\r\n\r\n

Cyfeirnod: WaW0483

Irene ‘Ivy’ Ace

Ivy Ace yng ngwisg awyr agored Swyddog yn y WAAC

Lily Ellis

Man geni: Aberpennar

Gwasanaeth: Nyrs, TFNS, 1914 - 1919

Nodiadau: Roedd Lily yn ferch i arweinydd côr adnabyddus, Hugh Ellis, yn Aberpennar, a hyfforddodd yn Ysbyty Cyffredinol a Llygaid Abertawe. Ar ôl gweithio yn Abertawe a Malvern cafodd ei phenodi yn chwaer theatr yn Ysbyty Lewisham, Llundain. Ar ddechrau’r Rhyfel ymunodd â’r TFNS ac roedd yn gwasanaethu yn yr Ysbyty Cyffredinol Deheuol 1af pan ymwelodd y Brenin George V yn 1916; enillodd y Groes Goch Frenhinol.

Cyfeirnod: WaW0486

Lily Ellis

Llun papur newydd o Nyrs Lily Ellis. Aberdare Leader 24 Mehefin 1916.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am benodi Lily Ellis yn Chwaer Theatr yn Ysbyty Lewisham.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am wobrwyo Lily Ellis â’r Groes Goch Frenhinol. Aberdare Leader 24 Mehefin 1916

Edith E Copham

Gwasanaeth: Gweithwraig mewn Ffatri Arfau Rhyfel

Marwolaeth: 1918-11-18, Pen-bre, Ffrwydrad

Cofeb: Senotaff , Abertawe, Morgannwg

Nodiadau: 19 oed. Lladdwyd hi yn yr un ffrwydrad â Mary Fitzmaurice a Jane Jenkins; Rhannodd MF a EEC angladd cyhoeddus.

Ffynonellau: Explosion report Herald of Wales 14th December 1914; Funeral report South Wales Weekly Post 30 Nov 1918 / Adroddiad am y ffrwydrad Herald of Wales 14eg Rhagfyr 1914; Adroddiad am yr angladd South Wales Weekly Post 30ain Tachwedd 1918

Cyfeirnod: WaW0002

Senotaff Abertawe

Enw Edith E Copham, Senotaff Abertawe

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am angladd Edith E Copham a Mary Fitzmaurice

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am y ffrwydrad Herald of Wales 14 Rhagfyr 1918

Elizabeth Davies

Man geni: Tywyn Bach

Gwasanaeth: Gweithwraig mewn Ffatri Arfau Rhyfel

Marwolaeth: 1920:05:09, Ysbyty Llanelli , Accident: ruptured liver/Damwain, afu wedi ei rwygo

Nodiadau: Bu farw merch ifanc, Elizabeth Davies, o Sandfield House, Porth Tywyn yn Ysbyty Cyffredinol Llanelli ar ddydd Sul, wedi cael ei hanafu yn Ffatri Bowdwr Pen-bre. Roedd hi’n disgyn oddi ar drên y gwaith a oedd yn dal i symud, wrth iddo gyrraedd y Ffatri ddydd Gwener, pan lithrodd rhwng y troedfwrdd a’r platfform. Cafodd ei llusgo ychydig o ffordd a dioddefodd anafiadau mewnol difrifol. Llanelly and County Guardian 13eg Mai 1920

Cyfeirnod: WaW0089

Elizabeth Davies.

Ffotograff lliw o Elizabeth Davies

Tystysgrif Marwolaeth Elizabeth Davies

Tystysgrif marwolaeth Elizabeth Davies

Adroddiad am ddamwain Elizabeth Davies

Adroddiad papur newydd am farwolaeth Elizabeth Davies.

Florence Missouri Caton

Man geni: ’ar y môr’ oddi ar Ciwba

Gwasanaeth: Nyrs, SWH, September 1915 – July 1917 /

Marwolaeth: 1917/7/15, Salonica, Appendicitis / Llid y pendics

Nodiadau: Ganwyd Florence Missouri Caton ar fwrdd llong (efallai mai dyma darddiad ei henw canol, er nad oes prawf o hyn eto) tua 1876, i rieni o Wrecsam. Roedd wedi ei hyfforddi’n nyrs, a gweithiodd yn Sir Gaerhirfryn cyn ymuno ag Ysbytai Menywod yr Alban yn 1915. Bu’n gweithio dros ddau gyfnod yn y Balcanau. Yn fuan ar ôl iddi gyrraedd yno’n 1915 cipiwyd ei huned gan yr Awstriaid, a chafodd ei rhyddhau ym misrnRhagfyr. Yn Awst dychwelodd i Serbia, gan weithio mewn sawl ysbyty a gorsafoedd triniaeth nes y bu farw o lid y pendics yng Ngorffennaf 1917. Claddwyd hi ym Mynwent Filwrol Lembet Road, Salonica. rn

Ffynonellau: http://scottishwomenshospitals.co.uk/

Cyfeirnod: WaW0212

Florence Caton

Florence Caton Scottish Women's Hospitals

Cofrestr Bedd

Cofnod yng nghofrestr beddau (Lambert Road) Salonica

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am farwolaeth Florence Caton, 30 Awst 1917

Ethel Saxon

Man geni: Abertyleri

Gwasanaeth: Nyrs Staff, TFNS

Marwolaeth: 1917-09-03, Appendicitis/Llid y pendics

Cofeb: Cofeb Ryfel; Cofeb y Nyrsys; Llidiart Delhi, Kingsland; Cadeirlan Lerpwl; Delhi, Swydd Henffordd; Sir Gaerhirfryn; India

Nodiadau: Ganed hi yn 1891, roedd ei thad yn adeiladydd a saer. Gweithiodd am gyfnod yn Lerpwl cyn mynd dramor. Ymddeolodd ei rhieni i Kingsland, swydd Henffordd lle caiff ei choffáu; gwelir ei henw hefyd at gofeb y Nyrsys, Cadeirlan Lerpwl ac ar Gofeb Ryfel India – Llidiart Mawr Delhi

Cyfeirnod: WaW0134

Cofeb Ryfel Kingsland

Enw Ethel Saxon, Cofeb Ryfel Kingsland

Rhestr Anrhydedd, Eglwys Kingsland

Enw Nyrs Staff Ethel Saxon ar Restr Anrhydedd Eglwys Kingsland

Rhybudd Marwolaeth

Rhybudd Marwolaeth Ethel Saxon

Cofeb y Nyrsys

Cofeb y Nyrsys, Cadeirlan Lerpwl

Cofeb y Nyrsys Lerpwl

Enw Ethel Saxon ar Gofeb y Nyrsys, Cadeirlan Lerpwl

Morfydd Owen

Man geni: Trefforest

Gwasanaeth: Cyfansoddwraig / cantores

Marwolaeth: 1918/09/07, Y Mwmbwls , Appendicitis/reaction to chloroform / Pendics/adwaith i glorofform

Nodiadau: anwyd Morfydd Owen yn 1891 i deulu cyffredin o gapelwyr cerddorol. Dangosodd addewid cerddorol mawr yn gynnar – dywedir iddi ddechrau cyfansoddi yn 6 oed – a chafodd ysgoloriaeth i Goleg Prifysgol Caerdydd yn 1909. Yn 1912 perswadiwyd ei rhieni i ganiatáu iddi astudio cyfansoddi yn y Royal Academy of Music, lle’r enillodd bob gwobr bosibl yn ystod ei blwyddyn gyntaf. Yn Llundain dechreuodd droi mewn cylchoedd Cymreig dylanwadol, yn 1914 bu’n helpu i gasglu a threfnu caneuon Cymraeg traddodiadol o Sir Y Fflint a Dyffryn Clwyd. Roedd yn gyfansoddwraig gynhyrchiol iawn a chantores â llais mezzo-soprano hyfryd dros ben. Roedd yn flaenllaw mewn cylchoedd mwy Bohemaidd hefyd: ymysg ei ffrindiau roedd Ezra Pound a D H Lawrence. Yn 1917 priododd, yn annisgwyl, Ernest Jones, y seico-therapydd a bywgraffydd Freud. Cyfyngodd hyn yn ddifrifol ar ei gyrfa broffesiynol, yn arbennig gan nad oedd Jones yn hoffi iddi berfformio’n gyhoeddus. Yng Ngorffennaf 1918 ysgrifennodd at ffrind nad oedd hi’n hawdd addasu i fywyd priodasol a’i fod yn mynd â’i holl amser. Ym Medi pan oedd yn aros gyda’i theulu-yng-nghyfraith yn Y Mwmbwls datblygodd Morfydd bendics a bu farw, efallai yn dilyn llawdriniaeth a fwnglerwyd. Ysgrifennodd ei hathro ym Mhrifysgol Caerdydd, David Evans amdnai ei fod yn ystyried ei marwolaeth yn golled ddi-fesur i gerddoriaeth Gymreig, ac nad oedd yn gwybod am unrhyw gyfansoddwr ifanc Prydeinig arall a ddangosai’r fath addewid. Er mai dim ond 26 oed oedd hi pan fu farw mae 250 o’i chyfansoddiadau wedi goroesi.

Ffynonellau: http://discoverwelshmusic.com/composers/morfydd-owen. www.illuminatewomensmusic.co.uk/illuminate-blog/rhian-davies-an-incalculable-loss-morfydd-owen-1891-1918

Cyfeirnod: WaW0335

Morfydd Owen

Morfydd Owen yn 1915. Casgliad preifat.

Caneuon gwerin

Caneuon gwerin a gasglwyd gan Mrs Herbert Lewis a Morfydd Owen.

Caneuon Morfydd Owen

Hysbyseb ar gyfer un o’r cyfrolau coffa o ganeuon Morfydd Owen, 1923.

Augusta Devisch (née Dekien)

Man geni: Gwlad Belg

Gwasanaeth: Ffoadur, gwraig

Marwolaeth: 2il Chwefror 1916, ‘long and lingering illness’/ ’salwch hir a throfaus’

Nodiadau: Roedd Augusta, a aned tua 1895, ffoadur o Wlad Belg yn byw gyda’i gŵr Edward, dau lys-blentyn ac aelodau eraill y teulu yn Adeiladau Siloa, Aberdâr. Addolai’r gymuned yng Nghapel Siloa a ganiatái i’r Catholigion Belgaidd ddefnyddio’r adeilad.

Ffynonellau: Aberdare leader 12th February 1916

Cyfeirnod: WaW0137

Aberdare Leader

Adroddiad papur newydd am yr angladd